het internet heeft onze manier van shoppen, muziek beluisteren, een reis boeken of financiële transacties doen grondig veranderd. de rol van de tussenpersoon wordt hierbij steeds vaker overgenomen door de technologie. in de gezondheidszorg is die invloed nog vrij beperkt gebleven, maar daar komt snel verandering in. nieuwe toepassingen zullen niet alleen ontzettend veel data genereren, maar ook het model van de huidige zorgverlening grondig wijzigen.
De ‘Uberisering’ van de gezondheidszorg
De impact van het internet is evident: reisbureaus, de muziekindustrie, banken en retail hebben er allemaal een aanzienlijke invloed van ondervonden. In heel wat situaties is de rol van de zogenaamde ‘middle-man’ of tussenpersoon zelfs volledig of gedeeltelijk overgenomen door de technologie. Die staat niet stil en groeit op een aantal vlakken zelfs exponentieel. Een van de sectoren waar de invloed van het internet op het ‘bedrijfsmodel’ nog beperkt is gebleven, is de gezondheidszorg. Mensen googelen natuurlijk wel over hun gezondheid, kwalen en symptomen en vinden er in meer of mindere mate (juiste) informatie die hun handelen beïnvloedt. Maar de manier waarop de zorg wordt aangeboden is daardoor nog niet wezenlijk veranderd. Binnen het REshape Center van het Radboud Universitair Medisch Centrum in Nijmegen wordt onderzoek gedaan naar de wereldwijde impact van nieuwe technologie op de gezondheids(zorg), en in het bijzonder naar de mogelijkheden en onmogelijkheden ervan.
Binnenkort kunnen we ook via een robot, en zonder tussenkomst van een verpleegkundige of arts, uw bloed afnemen bij de Carrefour of Albert Heijn
Naast de hierboven genoemde evoluties op het vlak van medische apparaten, die vooral door de medische professional worden ingezet, zijn er op korte termijn ook nog de ontwikkelingen in de vorm van slimme horloges of smartwatches zoals die van Apple en Google. Deze richten zich rechtstreeks op de persoonlijke consumptiemarkt. Voorzien van allerlei sensoren voeren die apparaten continu metingen uit bij hun (al dan niet reeds zieke) eigenaars, en versturen die rechtstreeks naar ‘the cloud’. Naast de hoeveelheid aan data die zo geproduceerd wordt, ontstaat er een soort van omkering waarbij de zorgprofessional, die op dit moment nog over meer data beschikt van en over de patiënt zelf, de door de patiënt zelf gegenereerde data zal moeten opvragen en er zich in inwerken. Steeds vaker kunnen dataspecialisten in de enorme hoeveelheid data die u doorstuurt, patronen ontdekken die een ziekte nu of op termijn voorspellen. Ook kunnen ze de data ‘terugspoelen’ naar het moment waarop u ziek geworden bent, zodat ze ook een beter beeld krijgen van de manier waarop bepaalde ziektes zich ontwikkelen.
Door een grotere beschikbaarheid van goede gegevens ontstaat er meer gelijkheid tussen de dokter en de patiënt
De beschikbaarheid van data geeft ook mogelijkheden voor meer zelfregie. Net als bij uw bankrekening, energieverbruik of de snelheidsmeter van uw auto kan meer inzicht leiden tot meer weloverwogen keuzes. Het geven van voortdurende feedback in de vorm van metingen die op een begrijpelijke manier worden getoond, kan ook het (beter) volgen van de afgesproken therapie tot gevolg hebben. De analogie met de snelheidsmeter die in de auto zou ontbreken spreekt voor zich. Beter geïnformeerde mensen nemen ook betere besluiten. Door een grotere beschikbaarheid van goede gegevens ontstaat er meer gelijkheid tussen de dokter en de patiënt. In aanvulling op een grotere transparantie op het vlak van welke verrichtingen er gedaan worden en met welk resultaat, komt er zo een democratiseringsproces in de zorg op gang. Natuurlijk zal niet iedereen hiervan gebruik willen maken, en ook voor personen met een lagere algemene ontwikkeling zal dit een extra uitdaging zijn. Maar juist hier kan de techniek ons helpen met bijvoorbeeld heldere grafieken, die makkelijk te interpreteren zijn en daarom iedereen kunnen ondersteunen in het ziekte- of keuzeproces. Mensen kunnen en zullen ‘met de voeten gaan stemmen’.
Dat klinkt allemaal veelbelovend en ik ben zelf ook een voorstander van vooruitgang. We moeten nieuwe kansen ontdekken en voortdurend nagaan hoe we de zorg kunnen verbeteren. Tegelijk mogen we hierbij ook de menselijke kant niet uit het oog verliezen. Al deze mooie technologie maakt dat we dingen op afstand kunnen doen, dat mensen niet voor elk wissewasje naar de kliniek hoeven te komen, en dat mensen meer regie krijgen over hun eigen gezondheid(szorg). De vrijgekomen tijd en betere afstemming met de patiënt moeten we trachten in te zetten voor een nog betere beslisondersteuning en begeleiding van de patiënt en zijn familie. Los van een kostencomponent die er op termijn allicht in zit, zie ik vooral uit naar het behouden van compassievolle zorg, die onafhankelijk van plek en tijd is. Ik merk dat de discussie nu nog vooral gaat over techniek, tijdsbesparing en aanvullende mogelijkheden, terwijl alles in feite zou moeten draaien om het comfort, het gemak en de extra aandacht voor de patiënt. Laten we daarbij ook niet vergeten dat de groei in de zorgvraag de komende decennia onmogelijk kan worden voortgezet met het huidige model. Een juiste balans vinden tussen wat echt noodzakelijk is en wat niet, of tussen wat via een rechtstreeks contact moet gebeuren of eventueel vanop een afstand kan (telefonisch of met beeldschermzorg) zijn daarom cruciale uitdagingen in de nabije toekomst van de gezondheidszorg.
De vrijgekomen tijd en betere afstemming met de patiënt moeten we trachten in te zetten voor een nóg betere beslisondersteuning en begeleiding van de patiënt en zijn familie
In de zorgindustrie, maar zeker ook in de start-up scene, lijkt het nu vooral te gaan over alle mooie nieuwe technische mogelijkheden om dingen kleiner, sneller en goedkoper te maken. Hierbij heeft het de schijn van een technologische oplossing. Vele van deze losse oplossingen zullen echter snel verdwijnen of worden opgenomen in standaardprocessen en -producten. Net als met de internet bubble, zullen ze snel gemeengoed worden, en daarbij de maatschappij, het bedrijfsleven en in ons geval het zorgmodel wezenlijk veranderen. Tegen die tijd is het geen technisch debat meer, maar een ‘veranderkundige’ discussie. Van al die ontwikkelingen samen is mij in de achterliggende jaren helder geworden dat de techniek slechts een hype is, er zal meer en meer techniek komen, die al dan niet ingezet zal worden. Wat echter zal blijven is de fundamentele verandering in de manier waarop we met ziekte en gezondheid zullen omgaan.
Dit vraagt een inspanning en mentaliteitswijziging van onze artsen, verpleegkundigen en bestuurders. De snelheid waarmee de wereld voortdurend verandert, strookt doorgaans niet met de snelheid waarmee de de medische sector zelf zich aanpast. Snelheid is er wél als er nieuwe medicijnen of behandelingen op de markt komen, maar het veranderen van het model waarmee de zorg geleverd wordt, is de voorbije honderd jaar erg achtergebleven. In de huidige ontwikkeling wordt de zorgverlening van buiten uit uitgedaagd doordat niet-zorgpartijen allerlei technieken aanbieden die het mogelijk maken om goedkoper, sneller en met meer comfort zorg te leveren. Hiertegen zal wellicht weerstand of regeldrang ontstaan. Maar net zoals in de reisbranche, de muziekindustrie en recent in de taxiwereld met Uber, kennen we het vervolg. Ik noem het in dit kader wel een ‘Uberisation of healthcare’.
Het is mijn vurige wens dat we de kansen die in al deze ontwikkelingen omsloten liggen zullen grijpen in de zorgsector, en niet – zoals in een aantal andere sectoren is gebeurd – de andere kant opkijken. Zoals bijvoorbeeld bij Kodak, dat zelf de digitale fotografie uitvond, maar desalniettemin wilde vasthouden aan zijn model van fotorolletjes en afdrukken maken. We weten allemaal hoe dit is afgelopen.
Lucien Engelen is directeur van het Radboud REshape Center te Nijmegen.
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 Unported License