sinds het ontstaan van de auto, zo’n anderhalve eeuw geleden, is hij een van de drijvende krachten van de consumptiemaatschappij: van een speeltje voor de rijken over een instrument voor het volk tot een vehikel van vooruitgang en materialisme. de geschiedenis van de auto weerspiegelt de evolutie van sociale, economische en culturele noden en van geopolitieke prioriteiten, en behalve voor korte verplaatsingen is er nog geen duidelijke kentering merkbaar in de autogerichtheid die de hele maatschappij al decennia kenmerkt. hoe moet het verder met koning auto?

Autopia: resultaten uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst

Thérèse Steenberghen, Siegfried Dewitte en Jeroen Vanoirbeek

In Autopia: Hoe de auto onze wereld veranderde beschrijft Peter Giesen hoe de auto anderhalve eeuw het brandpunt van onze dromen was. De aanleiding van het werk is een uiteenzetting door Gilles Vidal, de chef-ontwerper van Peugeot, waarin de uitspraak viel ‘We zitten echt op een kantelpunt in de geschiedenis van de auto. Kijk wat ons binnen afzienbare tijd te wachten staat: de elektrische auto, de zelfrijdende auto, en, qua productiewijze, de 3D-printer’. De geschiedenis van de auto weerspiegelt de evolutie van sociale, economische en culturele noden en van geopolitieke prioriteiten. Het boek geeft veel aandacht aan de link tussen auto en lust als drijvende kracht, en bespreekt ook de maatschappelijke gevolgen, zoals suburbanisatie, verkeersveiligheid en de milieu- en gezondheidsproblematiek. In welke mate zijn innovaties in mobiliteit gedreven door technologische ontwikkelingen? Is de auto onlosmakelijk verbonden aan onze manier van denken en onze cultuur? Is de invloed van de auto op onze ruimtelijke ordening en transportinfrastructuur omkeerbaar? Waarom is het zo moeilijk voor planning en beleid om de hegemonie van de auto te doorbreken, en wat zijn de gevolgen? Deze vragen bespreken we vanuit verschillende disciplines: marketing en consumentengedrag, ruimtelijke ordening en verkeersinfrastructuur, en milieu en gezondheid. De invalshoeken brengen genuanceerde causale verbanden aan het licht, vanuit een andere kijk op de drijvende krachten, de druk op de omgeving en de hierdoor veroorzaakte veranderingen, en welke impact dit heeft op de samenleving. Een dergelijke reflectie onderbouwt een gemeenschappelijke visie en helpt bij het formuleren van wenselijke reacties.

Een eerste invalshoek die we belichten is de auto als een van de drijvende krachten van de consumptiemaatschappij. De auto begon als een speeltje voor de rijken, evolueerde met Henry Ford tot een instrument voor het volk, en groeide na de Tweede Wereldoorlog uit tot vehikel van vooruitgang in een materialistische consumptiemaatschappij. De ‘onttovering’ van de auto begon pas eind jaren ‘60, samen met de bewustwording van de nadelen van overconsumptie voor de gezondheid en het milieu, en meer in het algemeen voor het welzijn. Historicus Yuval Noah Harari schrijft in zijn toekomstverkenning Homo Deus: ‘Ik heb een auto, maar die staat het grootste deel van de tijd stil; waarom moet ik hem de andere drieëntwintig uur hebben?’

Het vervolg van dit artikel lees je in de papieren versie van Karakter 86. De volledige tekst verschijnt later online.