in de boekhandel vind je tegenwoordig met gemak handleidingen stoïcisme voor dummies, en het internet staat vol van de inleidingen tot de basisbeginselen van de stoïcijnse levenshouding. het ware stoïcisme is echter van een heel ander kaliber. de klassieke stoïcijn gelooft dat de godheid alles op de best mogelijke manier heeft geregeld en dat de gewone sterveling zich volledig hoort over te geven aan de goddelijke wil. zelfs de grootste rampen worden zo als zegeningen verwelkomd.

Filosofische onkwetsbaarheid en haar hoge prijs: Epictetus’ weg naar het geluk

Geert Roskam

‘Je zal het breken!’ Deze waarschuwing kreeg de edele Epaphroditus van zijn glimlachende slaaf Epictetus te horen terwijl hij bezig was diens been om te wringen. Toen dat been het even later ook effectief begaf, werd daar het laconieke commentaar aan toegevoegd: ‘Had ik je niet gezegd dat je het zou breken?’ Of deze anekdote (overgeleverd bij Origenes, Contra Celsum 7.53) teruggaat op een historische gebeurtenis blijft natuurlijk onzeker, maar ze vormt alvast een treffende illustratie van de mindset van de kreupele filosoof, die door dat soort akkefietjes niet uit zijn lood geslagen werd.

Het onverstoorbare gedrag van Epictetus dwingt bewondering af. Wie zoiets kan, wordt allicht nog door weinig uit het lood geslagen. Faillissement? So what! Foltering? Volkomen onbelangrijk! De dood misschien? Doet er toch helemaal niet toe! Epictetus was een stoïcijn en stoïcijnen maken zich niet druk over dat soort onbeduidende dingen. Het moet aangenaam zijn om zo onkwetsbaar door het leven te gaan. In dat opzicht klinkt het stoïcijnse ideaal ook nu nog erg verleidelijk, misschien wel meer dan ooit. Stel je voor: geen depressies meer en geen burn-out, geen zorgen om inflatie, oorlog of klimaatproblemen, alleen volmaakte tevredenheid met je bestaan. Het mag dan ook geen wonder heten dat het stoïcisme aan een revival bezig is. In de betere boekhandel ontdek je met wat geluk wel ergens een handleiding stoïcisme voor managers, ondernemers of psychotherapeuten, en op het internet vind je moeiteloos tientallen websites die je inleiden in de basisbeginselen van de stoïcijnse levenshouding. Iedereen wil onkwetsbaar zijn, toch? Maar onkwetsbaarheid is niet zomaar te koop, zelfs niet in de betere boekhandel. En bij nader toezien blijkt Epictetus een stoïcijn van het soort dat ze vandaag niet meer maken. Wat was zijn geheim?