in belgië kwam het publieke debat over de koloniale erfenis vrij laat op gang. reflecties over de latente doorwerking van koloniale mentaliteiten in de hedendaagse maatschappelijke structuren en instellingen bleven vaak beperkt tot academische, activistische en artistieke kringen. pas onder invloed van de black lives matter-protesten in 2020 richtte ook de aandacht van beleidsmakers en van het brede publiek zich op het thema. het koloniale verleden werd een actueel sociaal en moreel rechtvaardigheidsvraagstuk waarop de samenleving collectief een antwoord moest formuleren. de vraag is welke rol experten zoals academici in dat proces kunnen en moeten spelen.

Naar een dekolonisering van de samenleving: een andere rol voor experten?

Sarah Van Ruyskensvelde en Mieke Berghmans

Het groeiende kritische bewustzijn over het koloniale verleden resulteerde de voorbije jaren in een vraag naar de dekolonisering van de samenleving. Terwijl dekolonisering aanvankelijk werd begrepen als het proces waarlangs voormalige kolonies politieke onafhankelijkheid verwierven, wordt dekolonisering vandaag veelal begrepen in termen van wat Anibal Quijano en later ook Walter Mignolo ‘dekolonialiteit’ hebben genoemd. Deze Latijns-Amerikaanse dekolonialiteitsdenkers beargumenteren dat het kolonialisme niet verdween met de wereldwijde ontmanteling van de politieke structuren van het kolonialisme in de tweede helft van de twintigste eeuw. De machtsstructuren, normen, waarden en ideeën – niet enkel over ras, maar bijvoorbeeld ook over wat als valide kennis geldt – waarop de koloniale onderdrukking was gebouwd en die deze ook legitimeerden, bleven immers doorwerken. De effecten van historische vormen van kolonialisme zijn dus nog steeds werkzaam, effecten die zich onder meer tonen in de economische uitsluiting van het ‘globale zuiden’ of de politieke marginalisering en sociale discriminatie van minderheidsgroepen. De noodzaak van het dekoloniseren van de samenleving die daaruit volgt, kan volgens dekolonialiteitsdenkers dus enkel gerealiseerd worden door los te komen van de waardekaders en machtsstructuren die de koloniale onderdrukking rechtvaardig(d)en, een proces dat Walter Mignolo ‘de-linking’ heeft genoemd.