de problemen in het belgische gevangeniswezen zijn gekend en hardnekkig. overbevolking, personeelstekort en mensenrechtenschendingen zijn meer regel dan uitzondering, en de zogenaamde oplossingen blijken de problemen vaak alleen maar te versterken of zelfs nieuwe problemen te creëren. zullen we de gevangenissen dan maar afschaffen?

Gevangenissen: afschaffen, hervormen, reduceren?

Pieter De Witte

Wie vertrouwd is met ons gevangenissysteem zal misschien enige sympathie voelen voor het ‘gevangenisabolitionisme’, het streven naar de volledige afschaffing van het gevangeniswezen. De hardnekkigheid van de gekende problemen in het gevangeniswezen lijkt elke hoop op zinvolle hervormingen de kop in te drukken. Niet alleen blijven overbevolking, personeelstekort en mensenrechtenschendingen bestaan. Oplossingen blijken meestal nieuwe problemen te creëren of bestaande problemen te versterken.

Directies die extra bedden plaatsen zodat gedetineerden niet op matrassen op de grond hoeven te slapen, merken al gauw dat ze eigenlijk gewoon extra capaciteit hebben gecreëerd en na een luttele tijd zorgt het institutionele aanzuigeffect voor nieuwe ‘grondslapers’. Goedbedoelde pogingen om de vrijheidsberoving te humaniseren, zoals detentiehuizen en elektronisch toezicht, leiden vaak tot steeds grotere groepen mensen onder justitieel toezicht. Dat men nauwelijks nog personeel vindt om dit toezicht ook werkelijk te realiseren, maakt de crisis compleet. Lijkt ons detentiesysteem niet op een aftandse wagen die bij elke kleine reparatie nieuwe mankementen begint te vertonen, zodat men uiteindelijk moet besluiten dat het voertuig klaar is voor de sloop?

Gevangenisabolitionisten zijn echter niet zomaar defaitisten. De gedachte dat we het hele gevangenissysteem beter opdoeken, gaat over een fundamentelere kwestie. Het heeft weinig overeenkomsten met de eerder technische vraag of een versleten gezinsauto aan vervanging toe is. Het lijkt veeleer op de meer principiële vragen van een gezinslid: ‘heeft gemotoriseerd vervoer überhaupt een plaats binnen ons gezin?’ en ‘moeten we in ons gezin niet op een heel andere manier met mobiliteit omgaan?’.

Het vervolg van dit artikel leest u in de papieren versie van Karakter 83. De volledige tekst verschijnt later online.